Ο Μέγκιος ( Μενγκ – Τσι) προέτρεπε τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται καλά και να καλλιεργούν το μυαλό και την ψυχή τους, ώστε να αναδύεται από μέσα τους η υπέρτατη πνευματική δύναμη, ενώ ο Χαν Φέι – Τσι, ο εκπρόσωπος του λεγκαλισμού, υπήρξε σφοδρός αντίπαλός του.
Ο Χαν Φέι – Τσι ήταν ο Μακιαβέλι της εποχής του και διαμόρφωσε μια πολιτική θεωρία που ενδιαφερόταν περισσότερο για την ανάλυση και αποτίμηση των εμπειρικών δεδομένων παρά για το φιλοσοφικό στοχασμό. Ο λεγκαλισμός έδινε μεγάλη σημασία, τόσο στην επιβολή του νόμου, όσο και στην ανάγκη να διαθέτει κανείς διοικητικές ικανότητες και να εκμεταλλεύεται κατά τον καλύτερο τρόπο τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται.
Ο Μο – Τσι αν και πέρασε τη ζωή του ταξιδεύοντας σε πολλά βασίλεια, με σκοπό και στόχο να επηρεάσει τους τότε ηγεμόνες, νομίζω πως τίποτα δεν κατάφερε. Η θεωρία του περί συμπαντικού ή οικουμενικού έρωτα δεν συγκίνησε τους πολιτικούς της εποχής εκείνης, οι οποίοι προτιμούσαν να ελέγχουν τους λαούς τους, κολακεύοντας τα κατώτερα ένστικτά τους.
Στα πρώτα του βήματα ήταν οπαδός του κομφουκιανισμού και συμμεριζόταν την αγάπη του Κομφούκιου για τη γνώση και την ιστορία. Στην πορεία, όμως, εναντιώθηκε στην τάση του κομφουκιανισμού για τις τελετουργικές (και όχι μόνο) επιδείξεις και τελικά ανέπτυξε τη δική του θεωρία.
Ο Μο-Τσι διεύρυνε τον ορίζοντα της θεωρίας του δασκάλου του, και ειδικά εκεί που έδινε μεγαλύτερη βαρύτητα στους οικογενειακούς δεσμούς και την κοινωνική ιεραρχία, γι αυτό και υποστήριξε με θέρμη τον συμπαντικό έρωτα, για τον οποίο έλεγε πως πρέπει να αποτελεί το θεμέλιο τόσο της ατομικής, όσο και της κοινωνικής ζωής. Η αγάπη που κάνει διακρίσεις έλεγε, οδηγεί στην καταστροφή, αφού όσοι αγαπούν μόνον τις οικογένειές τους, κάλλιστα θα μπορούσαν να γίνουν κλέφτες, ενώ οι ηγέτες που αγαπούν μόνον τους λαούς τους, κάλλιστα θα μπορούσαν να κάνουν κατακτητικούς πολέμους. Μόνον όσοι αγαπούν τους άλλους όπως και τους εαυτούς τους δεν θα επιχειρήσουν ποτέ να βλάψουν.
Ηλίας Κ. Μάρκου
